Handleiding voor de Hondenfotograaf
Herken focusproblemen voor consequent scherpe foto's
Ken je dat, die frustratie door onscherpe of wazige hondenfoto’s? Ik ken het. Het kan ontzettend demotiverend zijn wanneer je niet op je apparatuur vertrouwen kan.
Deze handleiding helpt je de verschillende oorzaken van onscherpe foto’s herkennen. Ik geef je praktische tips om ervoor te zorgen dat je hondenfoto’s scherp en in-focus zijn.
Onscherpe Hondenfoto’s
Voor hondenfotografen kan het een flinke uitdaging zijn om consequent scherpte plaatjes te schieten. Als je dit artikel leest, herken je misschien het volgende scenario wel:
Je komt thuis van een fotosessie, laad snel je foto’s in op je computer omdat je nieuwschierig bent naar het resultaat. Tijdens het doorlopen van je fotoserie kom je een plaat tegen waar je helemaal enthousiast van wordt. Je zoomt in en daar gaat je enthousiasme. De ogen zijn niet scherp..
Nu zijn wazige foto’s en onscherpte niet uniek voor ons vakgebied, maar je zal als hondenfotograaf uitdagingen tegenkomen waarvan menig ervaren fotograaf zich niet bewust is. In dit artikel bespreken we de meest voorkomende oorzaken van onscherpte hondenfoto’s: bewegingsonscherpte en gemiste focus.
Waarop stel je scherp bij het fotograferen van honden?
Tenzij je een creatieve reden hebt om op een ander deel scherp te stellen, zorg je ervoor dat de ogen scherp zijn. Je stelt scherp op het voor jou dichtstbijzijnde oog.
Dit is natuurlijk geen harde regel. Ik geloof niet echt in regels wanneer het op een creatief gebied als fotografie aankomt. Zie het als een richtlijn.
Is er überhaupt een deel van de foto scherp?
Zoom in op de hond in je foto en controleer of je ergens scherpte herkent. Als de gehele hond wazig is, controleer dan of een ander deel van de foto wél scherp is. Als je de grond hebt opgenomen in je compositie, kijk dan eens of je scherpte ziet nabij de poten van de hond.
Hoe structureel komt deze onscherpte voor?
Bekijk en analyseer meerdere foto’s en fotoseries. Probeer te achterhalen in welke mate het probleem structureel voorkomt. Kijk ook naar overeenkomsten in bepaalde situaties, eigenschappen of gebruikte apparatuur in een foto.
Over het algemeen zal je de volgende situaties tegenkomen:
Niets is scherp
De gehele foto is wazig
Wanneer de hele foto wazig is, heb je hoogstwaarschijnlijk te maken met bewegingsonscherpte, veroorzaakt door het bewegen van je camera. Gebruik je een té lange sluitertijd en houd je de camera niet stabiel genoeg? Dan zal er in je gehele foto geen scherpte te vinden zijn.
De hond is onscherp
De grond nabij de poten is wél scherp
Als alleen de hond in je foto onscherp of wazig is, terwijl je elders in de foto wél scherpte herkent, dan was je model waarschijnlijk beweeglijker dan je verwacht had.
Ook dit is bewegingsonscherpte.
Focus vóór of achter scherpstelpunt
De ogen zijn wazig
Als je scherpstelvlak (focal plane) vóór of achter de ogen of de gehele hond valt, heb je te maken met incorrecte of gemiste focus.
Controleer of je andere foto’s hetzelfde probleem vertonen.
Aan de hand van deze informatie kan je het type onscherpte bepalen. Vervolgens kan je stappen ondernemen om het probleem in toekomstige fotosessies te voorkomen.
Bewegingsonscherpte
Twee belangrijke redenen voor onscherpte in je foto’s. Beweging van de camera en beweging van je model.
Bewogen Camera
De wazigheid van camerabeweging is het gevolg van een te lange sluitertijd, het niet stabiel houden van je camera óf een combinatie van beide. Als resultaat krijg je een foto die volledig onscherp is.
Sluitertijd
Om de onscherpte door het bewegen van je camera tegen te gaan, is het belangrijk dat je een sluitertijd gebruikt die geschikt is voor hondenfotografie. Misschien heb je ooit gehoord van de regel dat je sluitertijd gelijk moet zijn of de helft van de brandspuntsafstand van je objectief. Mijn advies? Dat mag nog wel korter, en daar zijn meerdere redenen voor.
Deze regel stamt uit een tijd waarin we nog niet werkten met de hoge resoluties van de beelden die onze camera’s tegenwoordig vastleggen.
Mocht je net zo’n ‘pixel peeper’ als ik zijn, waarbij je graag inzoomt op je foto’s om te controleren dat ze écht scherp zijn, dan kom je al gauw het nadeel van deze hogere resoluties tegen. Doordat je een foto in zo’n mate vergroten kan, zal bewegingsonscherpte in je foto ook eerder opvallen dan met de lagere resoluties van voorheen.
Bij het fotograferen kan het kleine beetje kracht dat je uitoefent door het indrukken van je sluiterknop al voldoende beweging veroorzaken om een wazige foto te nemen.
Mijn advies is je foto’s en de exif-data te controleren om te achterhalen bij welke sluitertijden je bewegingsonscherpte begint te zien. Bepaal op die manier voor je verschillende lenzen en brandpuntsafstanden wat de optimale en maximale sluitertijden voor jou zijn.
Camerastabilisatie
Houd je camera stabiel. Als je op ooghoogte of vanaf een lager perspectief schiet, kan je tijdens het fotograferen je camera en/of armen op de grond steunen. Een rijstzak kan hierbij ook uitkomst bieden. Een goedkope, maar erg effectief hulpmiddel.
Statieven heb ik persoonlijk nooit heel nuttig gevonden tijdens fotoshoots van honden, vanwege de hoeken waaruit ik fotografeer. Die beperken mijn bewegingsvrijheid en de snelheid waarmee ik op bewegingen van een hond reageren kan. Maar als een statief jou wel helpt, top!
Burst-Modus
Een laatste tip om onscherpte door beweging van je camera tegen te gaan middels je instellingen. Fotografeer in burst-modus, houd de sluiterknop ingedrukt maak 2 à 3 foto’s per keer.
Als het indrukken van je sluiterknop nét dat kleine beetje beweging veroorzaakt, zullen je handen bij de tweede of derde foto weer stabiel zijn. Daarnaast voorkom je dat je een goede foto mist doordat er toevallig net met de ogen geknipperd werd.
Bewegend Model
Nog een belangrijke reden dat het oude sluitertijdadvies niet opgaat. Je fotografeert honden, geen standbeelden! Onze modellen zitten niet altijd perfect stil.
Al heeft je camera nog zo’n goede stabilisatie, als je sluitertijd niet is aangepast op de beweeglijkheid van de hond zal je geen scherpe foto’s krijgen. Dan heb ik het nog niet eens over actiefoto’s. Kleine bewegingen met de kop kunnen al genoeg zijn om bewegingsonscherpte te veroorzaken.
Je zal voor jezelf moeten bepalen in welke mate je foto’s scherp moeten zijn. Hierop pas je je sluitertijd aan. Misschien stoort een kleine onscherpte je niet. Zelf schiet ik zelden met sluitertijden langer dan 1/500s wanneer ik honden fotografeer.
Gemiste Focus
Om te begrijpen hoe gemiste focus veroorzaakt wordt, is het belangrijk dat je begrijpt hoe scherpstellen werkt en wat het scherpstelvlak is.
Scherpstelvlak
Het scherpstelvlak (focal plane) is het deel in je foto dat scherp is. Stel je dit voor als een horizontale lijn die loodrecht op de camera staat, al is deze lijn voor een groothoeklens meer een curve. Omwille van dit voorbeeld houden we het bij een horizontale lijn.
Elk deel in je foto dat op horizontale lijn valt, oftewel elk deel dat dezelfde afstand tot jou deelt, is scherp. Dit is je scherpstelvlak. Wanneer je camera scherpstelt, meet deze als het ware de afstand tussen de camera tot aan het scherpstelpunt, zodat het scherpstelvlak naar de juiste afstand verschoven kan worden.
Mocht je het nog niet beseffen, dit betekent tevens dat je camera nooit op meerdere punten tegelijk kan scherpstellen. Er wordt altijd één scherpstelpunt gekozen.
Met een kleiner diafragma heb je wel de schijn dat er meer in focus is. Hiermee verhoog je de mate van scherpte van alles buiten het scherptevlak, doordat de scherptediepte groter is. Maar onthoud, alleen de delen op het scherpstelvlak zijn écht in-focus, ongeacht welke focus-modus je gebruikt.
Wat is nou gemiste focus? Gemiste focus betekent dat het scherpstelvlak op een andere afstand viel dan de bedoeling was. Dit kan zijn doordat je camera de afstand verkeerd heeft gemeten, of het heeft scherpgesteld op een ander punt dan je verwacht had. Als gevolg hiervan valt het scherpstelvlak vóór of achter de ogen van de hond. Dit noemen we front- of back-focus. Dit zal vooral bij het gebruik van een groot diafragma, oftewel een korte scherptediete, pijnlijk zichtbaar zijn.
Nu zijn er een aantal oorzaken voor gemiste focus. Hieronder de meest voorkomende.
Weinig Licht
In te donkere lichtomstandigheden kan de autofocus van je camera moeite hebben correct scherp te stellen. Wanneer je in natuurlijk licht fotografeert kan dit wel eens gebeuren. Misschien is het al wat laat of misschien zit het weer niet mee. Hoe dan ook, bij weinig licht kan de focus voor of achter je bedoelde scherpstelpunt vallen, waardoor je met onscherpe ogen of een onscherpe hond zit.
Merk je dat je camera moeite heeft bij weinig licht? Plan dan je fotosessies op een moment van de dag waarop je meer licht hebt. Neem je fotolocatie nog eens onder de loep, misschien zijn er andere, open gebieden waar meer licht doorkomt.
Zo kan het fotograferen in het bos bij weinig licht een uitdaging zijn. Echter, verplaats je naar een plek dichter op de bosrand, dan zal er minder licht worden tegengehouden door de bomen.
Scherpstelinstellingen
Scherpstelgebied (Autofocus Area)
Een andere mogelijke oorzaak van onscherpte kan liggen in de instellingen van je camera. Voor het fotograferen van hondenportretten zijn er twee AF-modes die ik je adviseer te gebruiken. Enkelpunts Autofocus (Single AF) of Animal Eye Autofocus.
Andere instellingen gebruiken een groter scherpstelgebied, meerdere scherpstelpunten. Hiermee krijgt je camera meer controle over het uiteindelijke scherpstelpunt. Het nadeel hiervan is dat het een ander scherpstelpunt kan gebruiken dan je voor ogen had. Je bent daarbij afhankelijk van je camera en hoopt maar dat deze ervoor kiest scherp te stellen op de ogen. Dit zie je dan ook vaak terug, waarbij foto’s in een serie niet consequent scherp zijn.
Zoals ik benoemde, gaat dit om portretfotografie. Voor actiefoto’s zal je waarschijnlijk wel meerdere scherpstelpunten willen gebruiken, aangezien het soms lastig kan zijn een rennende hond perfect te volgen met een enkel scherpstelpunt.
Animal Eye Autofocus
Gebruik je één van de nieuwere systeemcamera’s? Dan heeft je camera mogelijk ook de Animal Eye Autofocus mode. Wanneer deze werkt, zal je zien dat je scherpstelvlak zelden verkeerd valt.
Echter heb ik ook zien gebeuren dat deze modus bepaalde honden of vachtsoorten niet lijkt te herkennen. In dat geval zal je moeten terugvallen op de Enkelpunts Autofocus.
Enkelpunts Autofocus
De enige andere scherpstelmodus die ik adviseer voor portretten is de Enkelpunts Autofocus (Single Point AF), waarme je op het dichtstbijzijnde oog scherpstelt.
Zoals we nu weten kan je camera maar op één punt scherpstellen, één afstand. Er is dus eigenlijk geen reden om je scherpstelgebied te vergroten door meerdere scherpstelpunten te gebruiken.
Autofocus Modes
Of je nou liever Single Servo Autofocus (AF-S) of Continuous Servo Autofocus (AF-C) gebruikt, het zou voor de scherpte van je foto weinig verschil moeten maken.
Single Servo Autofocus (AF-S)
Single Servo Autofocus is een scherpstelmodus waarbij je camera op een focuspunt scherpstelt tot hij focus heeft bereikt.
Zodra je camera heeft scherpgesteld, zal deze de huidige scherpstelling vasthouden zolang je de sluiterknop half ingedrukt houdt. Om die reden kan je met Single Servo Autofocus scherpstellen en herkadreren.
Wees er wel van bewust dat je scherpstelvlak enigszins beweegt wanneer je herkadreert. Wanneer de beweging bij het herkadreren te groot is, zal je onderwerp niet langer scherp zijn.
Continuous Servo Autofocus (AF-C)
In Continuous Servo Autofocus zal je camera continu blijven scherpstellen zolang de sluiterknop half ingedrukt blijft, om zodoende focus op je onderwerp te houden wanneer deze beweegt. Scherpstellen en herkadreren is hiermee niet mogelijk, omdat bij het herkadreren je scherpstelling zal worden bijgesteld naar de nieuwe positie van je scherpstelpunt.
Als een hond beweesgt, of jiij als fotograaf beweegt het scherpstelpunt van de ogen af, zal de scherpstelling ook verkeerd vallen. Het resultaat hiervan is wederom, gemiste focus.
Back-Button Focus
Misschien ken je het wel. De back-button focus methode. Deze techniek is in principe geen aparte autofocus mode, noch zal het je camera beter laten scherpstellen.
Back-button focus is een methode waarbij je de scherpstelfunctie scheidt van de sluiterfunctie door deze toe te schrijven aan een andere knop achterop je camera.
Door je camera in te stellen op Continuous Servo Autofocus, kan je met deze back button de camera gelijktijdig gebruiken in Single en in Continuous Servo AF. Zolang je de back-button ingedrukt houdt, blijft je camera de scherpstelling bijstellen. Laat je de knop los, dan zal de camera stoppen met scherpstellen, zoals hij dat ook in Single Servo AF zou doen. Dit staat je toe te scherpstellen en herkadreren.
Met de back-button focus methode heb je dus beide scherpstelfuncties op dezelfde knop, zonder tussen de twee modi te hoeven schakelen.
Lenskalibratie
Ervaar je front-focus of back-focusproblemen? Het kan zijn dat je lenzen gekalibreerd moeten worden om de scherpstelling te corrigeren. De scherpstelling kan worden bijgesteld met de optie AF-Fijnafstelling (AF Fine-tune) of AF Micro-afstelling (AF Micro-adjustment) op je camera. Over het algemeen zal je hier met systeemcamera’s weinig last van hebben, maar het is niet onmogelijk.
Het controleren op front- of backfocus kan je doen door je camera op een statief te monteren en te testen met een kalibratiekaart. Door meerdere foto’s te nemen kan je vervolgens bepalen of je scherpstelling valt waar deze zou moeten vallen.
Persoonlijk kalibreer ik graag met de dot-tune methode. Een korte uitleg van deze methode. In de zoeker van je camera vind je scherpstel-indicatoren, bestaande uit pijlen en een bevestigingspunt. Deze zullen meestal zichtbaar zijn wanneer je de sluiterknop halverwege indrukt. Deze bevestigingspunt verschijnt wanneer de camera op een focuspunt is gericht en heeft weten scherp te stellen.
Als de camera nog niet helemaal scherpgesteld is, zal de punt knipperen. Als de scherpstelling te ver afwijkt, verdwijnt de punt. Je ziet een pijl die aangeeft of de scherpstelling vóór of achter het huidige scherpstelvlak ligt. Echter, als je een front- of backfocusprobleem hebt, zal de afstand waarop deze bevestigingspunt verschijnt, incorrect zijn.
De dot-tune methode maakt gebruik van de Live View-modus om te helpen bij het kalibreren. Scherpstelling in Live View maakt namelijk niet gebruik van de AF-sensor van je camera. In plaats daarvan is het de beeldsensor die zowel scherpstelt als de foto neemt, net zoals een systeemcamera. Dit betekent dat scherpstelling in Live-View over het algemeen geen last heeft van front- of backfocus. Dat betekent dat we kunnen aannemen dat de focus in Live View correct is.
Na het scherpstellen in Live-, schakel je autofocus uit op je camera of lens. Je schakelt terug van Live View en controleert in de zoeker of de bevestigingspunt verschijnt door de sluiterknop half in te drukken. Zo ja, mooi! Dan is kalibratie niet nodig.
Als de punt knippert of niet zichtbaar is, is er sprake van een front- of backfocusprobleem. De pijltjes in de zoeker geven aan welke correcties de lens nodig heeft om correct scherp te stellen. Als dit ingewikkeld klinkt, maak je geen zorgen. Het is eenvoudiger dan je denkt. Google de dot-tune methode en je zal vast een uitgebreid stappenplan kunnen vinden.
Zelf heb ik er geen ervaring mee, maar ik heb van collega’s altijd positieve ervaringen over Chipclean gehoord. Mocht je de kalibratie liever laten doen, is dat natuurlijk ook een optie.
Als je een gebruiker bent van een geschikt Sigma objectief, kan je ook de USB-dock van Sigma gebruiken om nog nauwkeuriger te kalibreren. Met de bijbehorende software kan je de lens via je computer op meerdere focusafstanden corrigeren. Merk je dat je op specifieke afstanden focusproblemen ervaart? Dan kan je hier specifieke correcties voor instellen. Geschikte zoomlenzen zijn daarbij ook op verschillende brandpuntsafstanden te corrigeren. Met de USB-dock kalibreer ik zelf het merendeel van mijn lenzen, aangezien ik voor mijn portretwerk voornamelijk objectieven uit de Sigma ART reeks gebruik.
Voor geschikte Tamron lenzen is er een soortgelijk apparaat te verkrijgen, de Tamron Tap-in console. Ook deze heb ik zelf in gebruik voor de 70-200mm G2.
Snuitfocus – Een Hondenfotograaf’s Grootste Frustratie
Herinner je het voorbeeld dat ik in het begin noemde? Scherpstelling op de neus is een veelvoorkomend probleem in hondenfotografie, toch zal je er online weinig over vinden of leren. Tot nu!
Dit probleem zal je voornamelijk tegenkomen in composities waarin de hond relatief weinig ruimte van het frame inneemt en/of grotendeels richting de camera kijkt.
Bij het zien van scherpstelling op de snuit is het zeker niet vreemd dat je een front-focusprobleem vermoed. Echter, dit is vaak niet het geval. Gelukkig ook maar, gezien de gemiddelde lengte van zo’n hondensnuit.
Wat gaat er dan mis? Je zou toch zweren dat je hebt scherpgesteld op de ogen!
Scherpstelpunten
Het punt is dat je scherpstelpunten eigenlijk meer rechthoekige vlakken zijn dan kleine punten. Als dat vlak tegelijkertijd op de ogen en de snuit gericht is, is het aan de autofocus van je camera om te bepalen op welk van de twee deze scherpstelt. Je loopt het risico dat de autofocus hierbij op de snuit scherpstelt.
Niet zo heel vreemd, wanneer je bedenkt hoeveel contrast er op zo’n natte glanzende neus te zien is. Laat die snuit nu ook nog eens dichterbij zijn dan de ogen. Dat klinkt haast als een recept voor incorrecte focus.
Hoe kleiner de hond in je frame is, relatief gezien, des te groter de kans dat zo’n scherpstelpunt tegelijkertijd de ogen en de snuit overlapt.
Waarom is dit nu juist voor ons hondenfotografen een probleem, maar niet voor andere portretfotografen? Heel simpel eigenlijk. Over het algemeen steken onze neuzen niet zo ver uit als een hondensnuit. Wanneer de scherpstelling onverwacht toch op de neusbrug valt, zal dit lang niet zo storend zijn als een scherpstelling op een hondensnuit. De neusbrug van een persoon ligt veel dichter bij de ogen vergeleken met afstand tussen de snuit en de ogen van een hond.
Gelukkig heb ik een aantal tips en technieken voor je om snuitfocus te vermijden.
Verplaats je scherpstelpunt
Door je scherpstelpunt verder van de snuit te richten, loop je minder risico dat de focus op de snuit valt.
Je richt je scherpstelpunt bewus verder naar de buitenste ooghoek. Verder dan je waarschijnlijk gewend bent.
Vergroot je onderwerp
Kies voor een compositie waarin de hond meer ruimte van het frame inneemt. De ruimte tussen snuit en ogen zal relatief groter zijn.
Zoom in of fotografeer van dichterbij. Hierdoor wordt het makkelijker om de snuit te vermijden met je focuspunt.
Laat een hond opzij kijken
Moet een hond per se recht in de camera kijken? Vraag de eigenaar vanaf de zijkant de aandacht van de hond te trekken, zodat deze de kop enigszins opzij draait.
Zo creëer je wederom meer ruimte tussen de ogen en de snuit, waardoor scherpstelling op de ogen eenvoudiger wordt.
Upgrade je Camera
Als je ondanks deze tips toch problemen blijft ervaren met snuitfocus, wordt het misschien tijd voor een upgrade. Het kan zijn dat de focuspunten van je camera simpelweg te groot zijn om de compisities vast te leggen die je in gedachten hebt. Een camera met meer en kleinere scherpstelpunten zou in dat geval uitkomst kunnen bieden. Het is voor mij ooit de reden geweest voor de overstap van een Nikon D750 naar de D850.
Systeemcamera’s met Animal Eye Autofocus zullen dit probleem in principe niet hebben. Echter, onthoud de tips hierboven voor de situaties waarin Animal Eye AF het laat afweten.
Defecten of Storingen in Apparatuur
Wanneer bewegingsonscherpte of gemiste focus de onscherpte in je foto’s niet verklaren, wordt het tijd om te controleren op technische problemen of defecten in je apparatuur. Oorzaken kunnen uiteenlopen van een vieze lens tot een sensorproblemen. Indien mogelijk, test op een gecontroleerde manier met meerdere objectieven en/of camera-bodies om specifieke apparatuur en oorzaken te kunnen uitsluiten.
In mijn persoonlijke ervaring en de ervaring met cursisten, zal onscherpte in de meeste gevallen te verklaren zijn door bewegingsonscherpte of gemiste focus. Hopelijk weet je nu met behulp van dit artikel eventuele problemen met onscherpte te herkennen, zodat je gerichte tips en technieken kan toepassen om weer consequent scherpe foto’s te nemen!
Workshops Hondenfotografie in Maart & April
Jezelf ontwikkelen als Hondenfotograaf
Je hebt de mogelijkheid om in april deel te nemen aan één van de workshops. In deze workshops kan je het hele proces van fotograferen tot nabewerking leren, met mijn persoonlijke begeleiding.
Wacht niet te lang met aanmelden. We werken met relatief kleine groepen, dus er is beperkt plek. Vragen? Neem gerust contact op. Misschien tot april!
Tips & Advies
Op de hoogte blijven van toekomstige handleidingen en artikelen? Meld je aan voor updates.